Inwestycje w OZE czy wielkie oszczędzanie? Tego chcą Europejczycy

Będzie zielono, będzie taniej?

Obywatele Wspólnoty stoją murem za działaniami unijnych decydentów, które mają uczynić z Europy kontynent zielony, zeroemisyjny i przyjazny środowisku. Blisko 90 proc. zgadza się, że ograniczenie emisji gazów cieplarnianych i neutralność klimatyczna do 2050 r. to właściwy kierunek.

To poparcie cieszy, ale jeśli wejdziemy w detale, okazuje się, że nie wszyscy postrzegamy zieloną transformację tak samo. Inaczej na cały proces patrzą Niemcy, inaczej Polacy, a zupełnie odmienną postawę prezentują pozostałe kraje.

Gdzie widać największe rozbieżności? Na rynku energetycznym, a konkretniej jego wizji w przyszłości. 40 proc. wszystkich respondentów z badania Eurobarometru jest zdania, że polityka energetyczna UE zapewni mieszkańcom Europy bardziej przystępne ceny energii.

Z największym poparciem dla tej tezy ankieterzy spotkali się w Grecji (51 proc.) i na Litwie (50 proc.). Z najmniejszym w Szwecji (22 proc.) i w Polsce (27 proc.). Polacy częściej (62 proc.) od przeciętnego Europejczyka (53 proc.) byli też zdania, że Unia Europejska powinna skupić się w pierwszej kolejności na zapewnieniu wsparcia finansowego gospodarstwom dotkniętym ubóstwem energetycznym.

Powody takich nastrojów nad Wisłą są dość oczywiste. Rodacy, choć świadomi konieczności i nieuchronności transformacji ekologicznej, nie chcą, aby wiązało się to ze znacznymi wzrostami rachunków za prąd. W tej chwili dzięki działaniom osłonowym ceny wciąż są niższe od rynkowych.

Zresztą na podwyżki nas po prostu nie stać. Jak możemy przeczytać w raporcie "Poverty Watch 2024. Monitoring ubóstwa i polityki społecznej przeciw ubóstwu w Polsce 2023-2024", w skrajnym ubóstwie nad Wisłą żyje aż 6,6 proc. społeczeństwa, czyli 2,5 mln osób. Instytut Pracy i Spraw Socjalnych określa poziom skrajnego ubóstwa dla jednoosobowego gospodarstwa domowego na 913 zł miesięcznie.

Prawdziwą skalę problemów ujawnia jednak inna statystyka. W tym samym dokumencie możemy znaleźć informację, że 46 proc. Polaków (17,3 mln ludzi) zostało sklasyfikowanych jako żyjący w strefie wykluczenia społecznego – za mniej niż 1711 zł miesięcznie w przypadku jednoosobowych gospodarstw domowych.

Nie może zatem dziwić fakt, że, owszem, Polacy popierają wszelkie ruchy na rzecz ochrony klimatu i wyższej jakości życia, ale przy okazji obawiają się zrujnowania domowych budżetów.

Zielona transformacja szansą na innowacje i miejsca pracy

Aż 78 proc. Europejczyków uważa, że działania na rzecz klimatu to szansa na pobudzenie technologicznej innowacyjności dość skostniałych europejskich gospodarek i stworzenie nowych miejsc pracy. Co ciekawe, w Polsce podobnego zdania jest 81 proc. ankietowanych.

Czy rzeczywiście ochrona środowiska, innowacje i nowe miejsca pracy idą ze sobą w parze? Dynamicznie rozwijający się sektor OZE pokazuje, że właśnie tak to może wyglądać.

Międzynarodowa Agencja Energii Odnawialnej w swoim najnowszym raporcie – dane za 2023 r. – podaje, że w ciągu 12 miesięcy na całym świecie przybyło 2,5 mln miejsc pracy związanych z OZE. W znacznej większości są to stanowiska specjalistyczne.

Aktualnie zatrudnienie znajduje w tym sektorze, w ujęciu globalnym, 16,2 mln osób (13,7 mln w 2022 r.), z czego aż 7,4 mln to Chińczycy, a 1,8 mln to pracownicy z UE. W Starym Kontynencie drzemią zatem zarówno niewykorzystany potencjał, jak i przestrzeń na rozwój.

Większa niezależność od krajów trzecich

Ponad 76 proc. respondentów w Europie wskazuje, że inwestycje w OZE są niezbędne, aby zmniejszyć zależność od dostaw surowców spoza Wspólnoty. W samej Polsce odsetek podobnie myślących osób jest bardzo zbliżony – wynosi 77. proc.

Wydaje się, że po 2022 r. prawie wszyscy zauważyli, że opieranie polityki energetycznej UE na zewnętrznych dostawcach nie doprowadzi do niczego dobrego, a Europa powinna prowadzić samodzielną i jednocześnie jak najbardziej samowystarczalną politykę energetyczną. Bezpieczeństwo – nawet to energetyczne – nie jest dane raz na zawsze, trzeba o nie zawalczyć.

Dzieli nas podejście do atomu

Być może wynika to z faktu, że w Polsce na upragnioną elektrownię atomową czekamy od dekad, ale wykazujemy się znacznie większym poparciem dla rozwoju energetyki jądrowej w porównaniu z innymi narodami UE. Dla Polaków to czysta energia, która może prowadzić bezpośrednio do zakładanych celów środowiskowych, ale nie wszyscy się z tym punktem widzenia zgadzają.

Z danych Eurobarometru wynika, że 47 proc. ankietowanych z Polski wskazuje rozwój energii jądrowej jako jeden z priorytetów w dążeniu do neutralności klimatycznej. Dla porównania, średnia unijna wynosi jedynie 32 proc. ​

To stawia nasz kraj w czołówce państw wspierających technologie jądrowe, co może wynikać z potrzeby posiadania stabilnego i bezemisyjnego źródła energii, szczególnie w kontekście zmniejszania zależności od paliw kopalnych. Na przeciwnym biegunie znajdują się kraje takie jak Niemcy czy Austria, które w ostatnich latach odchodziły od atomu.

Czy chcemy zaciskać pasa?

W dużym skrócie – tak! Jednym ze środków, jakie zdaniem badanych Europa powinna zastosować w drodze do osiągnięcia celów klimatycznych, jest bardzo mocne ograniczenie zużycia energii. Wskazało na to 54. proc Europejczyków i 48 proc. Polaków.

Chcemy szukać oszczędności w przemyśle, transporcie, budownictwie, procesach cyfrowych, ogrzewaniu i chłodzeniu budynków. Innymi słowy, dążymy do tego, żeby otaczająca nas technologia była jak najbardziej energooszczędna.

A czy jesteśmy skłonni do osobistych poświęceń? Czy dbamy o to, aby oszczędzać energię także w skali mikro? Wydaje się, że dla znacznej części społeczeństwa w Europie odpowiedzi na te pytania są twierdzące. W ciągu ostatnich 5 lat 19 proc. Polaków i 27 proc. Europejczyków "w dużym stopniu" zmieniło swoje domowe nawyki w obszarze energooszczędności. "W pewnym stopniu" domowe nawyki zmieniło odpowiednio 53 proc. i 50 proc. badanych z obu grup.

Nieco gorzej nam idzie wdrażanie energooszczędnych nawyków w pracy – w analogicznym okresie tylko 11 proc. Europejczyków i 9 proc. polskich badanych "w dużym stopniu" udało się wdrożyć nawyki, o których możemy powiedzieć, że są energooszczędne. Na poziomie "pewnego stopnia" zmian jest znacznie lepiej – to kolejno 30 i 34 proc.

Czasem pięknie się różnimy

Odpowiadając zatem na pytanie zawarte w tytule, obywatele Unii Europejskiej chcą i oszczędzania, co sami udowadniają swoim codziennym postępowaniem, i inwestycji w odnawialne źródła energii. Z tym ostatnim obszarem wiążą spore nadzieje na zwiększenie innowacyjności unijnej gospodarki, a twarde dane potwierdzają ich optymizm.

Europejczycy zauważają też konieczność zwiększenia niezależności energetycznej Wspólnoty – optymalnie, gdyby udało się to osiągnąć dzięki inwestycjom w technologię OZE.

Dzielą nas za to kwestie energetyki jądrowej, do której najbardziej pozytywnym podejściem wyróżniamy się my, Polacy, a także nadzieje i obawy związane z wpływem zielonej transformacji na wysokość rachunków za energię. Niższych opłat spodziewają się m. in. Grecy, natomiast "rachunków grozy" poważnie boją się, cóż, Polacy.